Geschiedenis Tomos
Het verhaal van Tomos en zijn ontwikkeling is fascinerend en geeft een goed inzicht in de geschiedenis van dit Sloveense bromfietsmerk. Hieronder volgt een uitgebreid artikel met gedetailleerde beschrijvingen van de verschillende modellen, de kleuren, het tijdperk en enkele interessante weetjes.
Tomos: Het Beste van Twee Werelden
Tomos, een Sloveens bromfietsmerk dat zijn wortels heeft in Joegoslavië, begon zijn reis in 1954. Toen begon het bedrijf met het produceren van bromfietsen onder de naam “Tovarna Motornih Vozil.” Deze bromfietsen werden in licentie gemaakt van het Oostenrijkse Puch, maar ze kregen al snel hun eigen merknaam: Tomos. Het bedrijf begon met het produceren van bromfietsen voor de lokale markt in Joegoslavië, maar door een interessante wending in het contract met Puch, kreeg Tomos de mogelijkheid om zijn bromfietsen ook naar andere landen te exporteren.
Franc Pear en de Nederlandse Connectie
In 1960 werden de eerste Tomos bromfietsen naar Nederland geïmporteerd door NV Vedezo, dat later bekend zou worden als Tomos Nederland in Epe. De bromfietsen werden aanvankelijk in Joegoslavië geassembleerd en naar Nederland gebracht. Vanaf 1966 begon Tomos Nederland zelf met de productie van brommers in Epe. Een van de populairste modellen in Nederland was de Tomos 4L, die soms verward werd met de naam “4TL” vanwege het logo. Deze bromfiets met voetgeschakelde motor en vier versnellingen was erg geliefd en werd geproduceerd van 1968 tot 1983.
De Vroege Modellen en Kleuren (Jaren ’60)
In de jaren 60 introduceerde Tomos de “Tomos Standaard” met 2 versnellingen, gebaseerd op de Puch VS50L uit 1958. Dit model diende als basis voor latere Tomos bromfietsen. In 1961 bracht Vedezo drie Tomos-modellen op de markt: de Standaard, de Supersport en de Tour De Luxe.
In 1963 verving Tomos het standaardmodel door de “Silverstreak,” die er in zilver en zwart was. Dit model was geliefd bij de jeugd vanwege het hoge stuur, kleine koplamp, plaatstalen bagagerek en gebrek aan zijbeplating. Enkele leuke accessoires waren beschikbaar, zoals een krokodil buddyseat, kofferrek, brede bagagedrager en een voetschakeling met twee versnellingen.
Tomos gebruikte in de vroege jaren ’60 hoofdzakelijk het nieuwe type voorspatbord, hoewel het oude type ook nog steeds werd toegepast.
Evoluerende Modellen (Jaren ’60 en ’70)
In 1964 kreeg de Tomos Supersport een facelift met een nieuwe vierkante tank, dikke sigaaruitlaat en een volschuimrubber buddyseat. Het model introduceerde ook standaard voetschakeling, waarmee Tomos de eerste fabrikant in Nederland was die dit aanbood.
De modelbenamingen veranderden in 1965, waarbij de Tomos 3P-modellen de naam “T03P” veranderden in “3P” voor de 2-versnellingenmodellen en “T3P” voor de 3-versnellingsmodellen. Latere SilverStreak-modellen werden Tomos 2L of Tomos 3L genoemd en ondergingen enkele wijzigingen.
In 1968 werden de modellen 2E en 3E in andere kleuren beschikbaar, en er werd een nieuw sportmodel geïntroduceerd: de “Tomos 3L Sport.” Eind 1968 verscheen ook het nieuwe model “4L,” dat een nieuw frame, een voetgeschakeld 4-versnellingsblok, een verstevigde achterbrug, nieuwe wielen en hydraulische gedempte achtervering introduceerde.
Kleurrijke Keuzes en Nieuwe Motorblokken (Jaren ’70 en ’80)
Tomos bood in de jaren ’60 en ’70 een scala aan kleuren aan, waaronder zwart, zilver metallic, lichtblauw met crème, rood met crème, blauw metallic, baksteenrood, wit, grijs antraciet, effen donkergroen en zelfs zeldzamere kleuren zoals donkergroen/grijs metallic. In Nederland verscheen ook het Tomos-model ST50, dat oorspronkelijk als 50cc-motorfiets werd aangeboden en later werd omgebouwd tot een bromfiets vanwege het gebrek aan populariteit.
Rond het einde van de jaren ’60 introduceerde Tomos een nieuw motorblok met meer versnellingsopties om tegemoet te komen aan de vraag naar 4-versnellingsbromfietsen met meer trekkracht. Dit resulteerde in de Tomos 4L, die een geheel nieuw rijwielgedeelte en een nieuw 4-versnellingsblok introduceerde.
In dezelfde tijd bracht Tomos zijn eerste echte automaatbrommer uit, de “M48,” die geen versnellingen had en een rechtstreekse aandrijving via een V-snaar op een ketting gebruikte. De M48 was uitgerust met een motorblok uit de Anker Laura-fabrieken in Nederland en had aanvankelijk grote 19-inch wielen en een CEV koplampunit.
Veranderingen en Uitdagingen (Jaren ’70 en ’80)
In 1973 bracht de oliecrisis aanzienlijke uitdagingen met zich mee, waardoor Tomos zijn productie moest diversifiëren. Het bedrijf begon naast bromfietsen ook buitenboordmotoren en stationaire machines te produceren, en ook fietsen werden onder het Tomos-merk verkocht.
De introductie van de helmplicht voor bromfietsen in Nederland in 1973 had een negatieve invloed op de verkoopcijfers, en veel jongeren wachtten liever twee jaar om een auto te kopen in plaats van een bromfiets aan te schaffen. Tussen 197
3 en 1974 verdwenen de M48 en de 2- en 3-versnellingsbromfietsen uit het assortiment van Tomos. De 4L kreeg achtergrondschokbrekers met chromen spiraalveren en een nieuwe achterbrug.
In 1974-75 introduceerde Tomos de “Sprint,” een nieuw sportief model met een geheel nieuw buizenframe en rijwindkoeling, gebruikmakend van het 4L-motorblok. De wielen werden verkleind naar 16 inch en de CEV koplampen werden vervangen door Lucia-units. Een belangrijke verandering voor de 4L was de introductie van een nieuw vierkant cilinderblok met bredere spoelpoorten en aanpassingen aan het carter. Gedurende deze periode bracht Tomos ook de “A3” modellen uit, die tot in de jaren ’80 grotendeels gelijk bleven.
Van Tomos naar APN-6 en Meer (Jaren ’80 en ’90)
In 1981 werd de Nederlandse “APN-6” geïntroduceerd, met enkele verschillen ten opzichte van de versie in Slovenië, waaronder de trapas en de tank. Ondanks verbeteringen zoals een nieuw plaatstalen frame en een betere voorvork, was dit model geen groot succes in Nederland.
Aan het eind van de jaren ’70 verscheen ook de “S1,” een kleine snorbrommer met 12-inch wielen en een vergelijkbaar motorblok als de A3, maar met slechts één versnelling. Dit model had echter een kortstondig bestaan.
Modelnamen en Motorblokken
Tomos hanteerde een eenvoudig systeem voor de modelnamen, waarbij eerst het aantal versnellingen werd genoemd, gevolgd door de letter “L” voor geforceerde luchtkoeling en “E” voor rijwindkoeling. Deze aanduidingen werden vaak gebruikt om het hele bromfietsmodel te benoemen. Bijvoorbeeld, een bromfiets met twee versnellingen en rijwindkoeling werd Tomos 2E genoemd, terwijl een model met 4 versnellingen en geforceerde luchtkoeling Tomos 4L werd genoemd.
Conclusie
Tomos heeft een rijke geschiedenis en heeft vele evoluties doorgemaakt om aan veranderende markteisen te voldoen. Het merk is bekend geworden om zijn betrouwbare bromfietsen en heeft een breed scala aan modellen en kleuren geproduceerd. Tomos heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereld van de bromfietsen en is een herinnering aan een tijdperk van mobiliteit en vrijheid op twee wielen.
